کد مطلب:21498 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:6

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

چرا انسان در بعضي اوقات حالت قساوت قلب پيدا مي كند و علاج آن چيست

اين سؤال حاوي چند نكته است كه لازم است به جواب آن دقت فرمائيد. الف) رابطه گناه و قساوت. همانطور كه اشاره كرده ايد گناه به تدريج در قلب انسان ايجاد قساوت مي كند. قرآن مجيد مي فرمايد: {A{/Bكَلاَّ بَلْ رانَ عَلي قُلُوبِهِمْ ما كانُوا يَكْسِبُونَ {w1-8w}{I83:14I}/}A} {V(مطففين، آيه 14)V}. و نيز در حديثي از امام علي(ع) مي خوانيم كه: {H... و ما قست القلوب الاكثرة الذنوب H}{M ؛ و دلها قساوت پيدا نمي كنند مگر به خاطر كثرت گناهان M}و در ميزان الحكمة، ج 8، ص 239 آمده است: «نه چنين است بلكه رفتار آنها باعث زنگار و رين قلوب آنها گشته است». ب ) گاهي از اوقات انسان احساس قساوت دل مي كندَ يعني آن صفاي معنوي و لطافتي كه احياناً در برخي ديگر از اوقات در خود مي يابد، در آن هنگام احساس نمي كند. ولي نمي توان چنين حالتي را صرفاً به ارتكاب گناه نسبت داد. غير از گناهان اعمال ديگري نيز باعث قساوت دل در برخي از مراتب آن مي شود، اشتغالات مادي، غوطه ور شدن در مسائل دنيوي، سرگرمي به لهو و لعب، پر حرفي و پرخوري، پرخوابي، و ... ترك عبادت و ذكر پروردگار و نمونه هاي ديگر (براي بررسي بيشتر به ميزان الحكمه و معجم غرر و معجم نهج البلاغه و معجم قرآن مراجعه شود) بنابر اين وقتي انسان در خود احساس قساوت كرد بايد به بررسي و محاسبه نفس بپردازد كه احياناً چه عاملي باعث قساوت در او گشته است و در صدد رفع آن عامل برآيد. يكي از عواملي كه باعث صفاي دل و زدون حالت قساوت مي شود همين دعاها و نيايش ها و نمازهاي سازنده است. البته اگر با شرائط ويژه اش ادا گردد. 1- يعني در وقت نشاط 2- با توجه كامل به خدا. 3- در محيطي با فراغت و دور از سر و صدا و جنجال. 4- گريه از خوف خدا و اهوال قيامت عامل ديگري است كه در صفاي دل مؤثر است. نشست و برخاست با علماء و شخصيت هاي بر جسته و وزيني كه خود مظهر صفا و تقوا هستند. همچنين تلاوت قرآن با توجه به آيات الهي نيز مؤثر است. و نيز عامل ديگر طلب صفاي دل از خداست. در اين زمينه بسيار بجاست كه شما نيز با امام سجاد(ع) هم نوا گشته و مناجات شاكين را بخوانيد (مفاتيح الجنان، مناجات خمسه عشر). ج ) اينكه مسأله فشار آوردن بر خود را مطرح ساخته ايد. اگر منظور اين است كه در وقت كسالت و بيحالي باز خود را وادار به عبادت يا تلاوت و نظائر آن كنيد. اين غلط است و اصولاً عبادت وقتي صفاي دل وسازندگي خواهد داشت كه در حال شادي و نشاط برگزار گردد. ولي اگر منظور خودسازي و محاسبه نفس است و ارزيابي اينكه چه عاملي احياناً باعث تيرگي دل شده و با توجه به آن نفس را مورد ملامت و سرزنش قرار دادن و وادار به ترك آن عمل كردن باشد اين نوع رياضت ها لازم و شايسته است. باز بايد تكرار كنم كه اعتدال و شرائط خاص هر امري را بايد در نظر گرفت.